|
Yutma güçlüğüne (Disfaji) özellikle yaşlılarda olmak üzere tüm yaş
gruplarında yaygın olarak rastlanır. Disfaji terimi yemeklerin ve
sıvıların ağızdan mideye geçmesi sırasında zorluk hissetmeyi ifade eder.
Bu duruma çoğu tehlikeli olmayan ve geçici olan birçok faktör neden
olabilir. Yutma güçlüğü nadiren tümör veya ilerleyici nörolojik hastalık
gibi daha önemli patolojiye işaret eder. Kısa bir süre içerisinde yutma
güçlüğü kendiliğinden iyileşmez ise kulak burun boğaz uzmanı tarafından
değerlendirilmelidir.
Nasıl Yutarız?
İnsanlar katı yiyecekleri yemek sıvıları içmek ve vücudun ürettiği tükürük
ve mukusu yutmak için günde yüzlerce kez yutma işlevini gerçekleştirirler.
Yutma işlevinin dört fazı vardır:
1)
Birinci faz yiyecek ve içeceklerin çiğnenerek yutmaya hazır
hale getirildiği dönem.
2)
Ağız fazı boyunca, dil yiyecek ve içecekleri ağzın arka bölümüne iterek
yutma yanıtını başlatır.
3)
Yutak fazında yiyecek ve içecekler hızlıca yutaktan yemek borusuna geçer.
4)
Son faz olan yemek borusu fazında yiyecek ve içecekler yemek borusundan
mideye geçer.
Birinci ve ikinci fazlar istemli kontrol altında oluşurken,üçüncü ve
dördüncü fazlar kendiliğinden oluşur.
Yutma Hastalıklarının Nedenleri Nelerdir?
Yutma işlevi sırasındaki herhangi bir kesinti yutma güçlüğüne neden
olabilir. Yutma güçlüğü sağlıksız dişler, uygun olmayan takma dişler veya
soğuk algınlığı gibi basit nedenlere bağlı olabilir. Yutma güçlüğünün en
yaygın nedenlerinden biri mideden yemek borusuna geri kaçıştır. Bu durum
mide asitinin yemek borusundan yutağa doğru yukarı hareketinin sonucu
oluşur. Diğer nedenler arasında felç, ilerleyici nörolojik hastalık,
trakeostomi tüpü varlığı, hareketsiz ses teli, ağız, gırtlak veya yemek
borusu tümörü ile baş boyun bölgesine uygulanan cerrahi operasyonlar
sayılabilir.
Yutma Hastalıklarını Kim Değerlendirir ve
Tedavi Eder?
Yutma güçlüğü inatçı ise ve nedeni bilinmiyor ise bir kulak burun boğaz
uzmanı, söz konusu hastanın hikayesini ele alarak muayenesini yapacaktır.
Bu muayene, aynalar veya özel optik sistemle görüntüleme sağlayan
endoskoplar kullanarak dilin arka bölümünün, boğaz ve larenksin
incelenmesi yoluyla yapılır. Eğer gerekli ise yemek borusu, mide ve oniki
parmak bağırsağı incelemesi, kulak burun boğaz uzmanı veya mide ve barsak
hastalıkları uzmanı tarafından yapılır.
Bunun sonucuna göre baryumlu yemek borusu geçiş filmi ile yutma
mekanizması fonksiyonlarının değerlendirilmesi gerekebilir.
Eğer özel patolojiler söz konusu ise,üst mide- barsak sistem filmi veya
videofloroskopi ile beraber radyologla temasa geçilebilir. Böylece
yutmanın her dört fazının da değerlendirmesi yapılır. Değişik kıvamda
yiyecek ve içecekler kullanarak ve hastaya değişik pozisyonlar verdirerek,
yutma yeteneğini değerlendirilebilir. Eğer yutma güçlüğü felç veya
ilerleyici nörolojik hastalıklara bağlı ise nörolog tarafından
değerlendirilmelidir.
Şikayetler
Yutma güçlüğünün semptomları şunlardır.
·
Ağızda
tükürük artışı
·
Yiyecek ve
içeceklerin boğaza takılması hissi
·
Boğaz ve
göğüste rahatsızlık hissi (Mideden yemek borusuna kaçış var ise - Reflu)
·
Boğazda
yabancı cisim veya parça hissi
·
Uzamış
veya belirgin yutma güçlüğüne bağlı yetersiz beslenme ve kilo kaybı
·
Yutma
sırasında kolayca geçmeyen yiyecek parçaları sıvı ve tükürüğe ve bunların
akciğerlere aspire edilmesine bağlı olarak gelişen öksürük ve boğulma
hissi
Mümkün Olan Tedaviler:
Neden belirlenebilmişse, yutma güçlüğü tıbbi tedavi, yutma tedavisi veya
cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilir.
Bu hastalıkların birçoğu tıbbi tedavi ile tedavi edilebilir. Mide asit
salgısını engelleyen ilaçlar kas gevşeticiler ve asit gidericiler var olan
ilaçlardan birkaçıdır. Tedavi yutma hastalığının nedenine göre düzenlenir.
Mideden yemek borusuna kaçış sıklıkla beslenme ve yaşama alışkanlıklarını
değiştirerek tedavi edilebilir. Örneğin :
·
Hazmı
kolay yiyeceklerden oluşan bir diyet ile sık aralıklarla ve az miktarlarda
beslenmek
·
Alkol ve
kafeinden uzak durmak
·
Kilo ve
stresi azaltmak
·
Uyku
vaktinden önceki üç saat boyunca yemek yemekten sakınmak
·
Geceleri
yatağın başını yükseltmek.
·
Eğer
bunlar yardımcı olmazsa yemekler arasında ve uyku vaktinden önce asit
giderici kullanmak rahatlama sağlayabilir.
·
Birçok
yutma hastalığı yutma tedavisinden yarar görebilir. Yutma kaslarının
beraber çalışmasını sağlayan ve yutma refleksinin oluşmasını sağlayan
sinirleri uyaran özel egzersizler yaptırılabilir.
·
Hastalara
ayrıca yutma işleminin başarılı şekilde yapılmasına yardımcı olacak vücut
ve baş pozisyonlarını öğretebilir.
Yutma güçlüğü olan hastalardan bazıları yetersiz beslenme problemi ile
karşılaşırlar. Mesleki terapist beslenme teknikleri hakkında hasta ve
ailesine yardımcı olabilir. Bu teknikler hastayı olabildiğince bağımsız
kılar. Diyetisyen veya beslenme uzmanı hasta için gerekli olan yiyecek ve
içecek miktarını ve ek besinlerin gerekli olup olmadığını belirler.
Cerrahi tedavi belirli bazı problemlerin tedavisinde kullanılır. Darlık
veya yapışıklık varlığında söz konusu alanın genişletilmesi gerekli
olabilir. Kasların ileri derecede kasılması varlığında ilgili kasların
genişletilmesi ve hatta serbestleştirilmesi gerekli olabilir. Bu yöntem
kas kesilmesi olarak adlandırılır ve kulak burun boğaz uzmanı tarafından
gerçekleştirilir.
Yutma
güçlüğünün birçok sebebi vardır. Eğer inatçı bir yutma güçlüğünüz varsa
bir Kulak Burun Boğaz uzmanına gitmeniz gerekmektedir. |
