Larenks
Travmaları |
Doç.
Dr. Oğuz BASUT |
Vokal
travmalar (Sesin yanlış kullanımı) |
Vokal
travmalar, akut olarak aşırı bağırma veya uzun süre yüksek sesle
konuşma sırasında ortaya çıkarlar. Ses kısıklığı ya da afoni
şeklinde görülebilirler. Muayenede vokal kordlarda aşırı hiperemi,
ödem baze de subepiteliyal kanamalar bulunabilir. Spontan olarak iyileşirler.
Hastalara buhar inhalasyonu ve ses istirahati önerilir. Antienflamatuar
ajanların faydası olabilir. Kronik olanlar ise sesini yanlış
kullanan profesyonellerde görülür. Vokal kordlarda yapısal değişikliklere
bağlı ortaya çıkar. Sesin doğru kullanımı öğretilmelidir.
|
Dış
larenks travmaları |
Künt
(darbe, çarpma, sıkışma ve boğma nedeniyle) yada kesici (kesi,
batma ve ateşli silah)
yaralanmalara olabilir. Baş-boyunda intrakraniyal
yaralanmalardan sonra en sık ölümle sonuçlanan travma larenks
travmalarıdır. Travmanın şekli ve şiddetine bağlı olarak değişen
bulgular tespit edilir. Dispne, ses kısıklığı, kanama, cilt altı
amfizemi, öksürük, disfaji gibi çeşitli semptomlar görülebilir.
Tedavilerinde ilk amaç hava pasajının açık tutulması ve varsa
kanamanın durdurulmasıdır. Entübasyon veya trakeotomi önemli yer
tutar. Hastanın hayatını tehdit eden faktörler ortadan kaldırıldıktan
sonra gerekli tedavileri hasara göre belirlenerek planlanır.
|
İyatrojenik
Yaralanmalar |
Entübasyon
yaralanmaları
Bu
yaralanmalar entübasyon sırasında hatalı entübasyondan
kaynaklanabileceği gibi tüpün uzun süre kalması ya da tekrarlayan
entübasyonlara bağlı olarak da gelişebilir. Genellikle görüşün
iyi olmadığı acil hastalarda ortaya çıkar. Mukozal yırtılmalar, sıyrıklar,
ödem, vokal kordlarda hematom veya aritenoid eklem dislokasyonları şekline
görülürler. Tedavi erken dönemde; ses istirahati, steroid ve
profilaktik antibiyotik şeklindedir. Eğer granülom oluşur ise bunun
cerrahi olarak eksizyonu gerekir.
Trakeotomiye
bağlı yaralanmalar
Bunlar
genellikle hava yolu sorunu olup acil girişim yapılan hastalarda
ortaya çıkar. Rekürren sinir kesisi, trakeoözofageal fistül, pnömotoraks
ve krikoid kartilajın yaralanması şeklinde görülebilirler. Yüksek
seviyeden açılan trakeotomiler ve koniotomi (krikotiroid membrandan
girişler) sırasında krikoid kıkırdak zedelenmesi sonucu bu bölgede
stenoz gelişebilir ve hastada ilerleyen dönemlerde dispne sorunu
ortaya çıkabilir. Bu stenoz cerrahi yöntemlerle tedavi edilir.
|
Larenks
Yanıkları |
Termal
yanıklar
Sıcak
gazlar ve dumanın inhalasyonu ile oluşurlar, itfaiye görevlilerinde sık
görülür. Yanığın derecesine göre ödem ortaya çıkar. Ses kısıklığı,
ağrı, stridor ve hava yolu obstrüksiyonu semptomları görülebilir.
Acil trakeotomi gerekebilir. Buhar inhalasyonu ve ses istirahati sağlanmalıdır.
Genellikle sonuç iyidir.
Kimyasal
yanıklar
Ağız
ya da inhalasyonla alınan koroziv maddeler bu tip yanıklara neden
olurlar. Bunların başında potasyum hidroksit ve çamaşır suyudur.
Kimyasal madde ağızdan itibaren tüm geçiş bölgelerini etkiler ve
maddenin özelliğine göre değişik oranlarda hasar yapar. Genellikle
hiperemi ve ödem bulunur. Hava yolu emniyeti sağlandıktan sonra
steroid ve antibiyotik verilmelidir. Bu hastalarda ileride stenoz gelişebileceği
unutulmamalıdır.
|
Radyasyon |
Son
zamanlarda radyoterapi teknikleri oldukça ilerlemesine rağmen yanlış
uygulamalarda (aşırı doz, makinanın yanlış kalibrasyonu, eğitimsiz
eleman) perikondrit ve kıkırdak nekrozları ortaya çıkabilir.
Spesifik bir tedavi şekli yoktur. Kronik hasarlarda ise genellikle
mukoza etkilenir ve mukozada kuruma ve sekresyon birikimi görülür. Bu
hastalara da konservatif yaklaşılır.
|
Yabancı
cisimler |
Trakea
ve bronşlara oranla larenkste yabancı cisim daha az görülür.
Semptomlar yabancı cisime
göre değişkendir. Akut solunum sıkıntısı gelişen yabancı cisim
aspirasyonlu hastalar Heimlich manevrası (abdominal basıncın
hızla artırılması) uygulanabilir. Ancak bunun dışındaki olgularda
yabancı cismin daha alt seviyelere inme riski olduğundan sakıncalı
olabilir. Rijit endoskopla mukoza korunarak yabancı cisim çıkarılır.
Ödem varsa trakeotomi gerekli olabilir. Ödeme karşı steroid kullanılabilir. |