Hava Yolu Kontrolü

Doç. Dr. Oğuz BASUT

Endotrakeal entübasyon, koniotomi (krikotirotomi) ve trakeotomi genellikle acil olarak uygulanan ve hayat kurtaran yöntemlerdir.

Endotrakeal Entübasyon

Hava yolunu sağlamak için kullanılan en basit ve hızlı yöntemdir. Hemen yapılabilir olması, fazla ekipman gerektirmemesi, koniotomi veya trakeotomi gibi invaziv bir yöntem olmaması en büyük avantajlarıdır. Larengeal travmalarda, servikal vertebra fraktürü olan hastalarda, anatomik nedenlerle endolarengeal yapıların görülemediği durumlarda relatif olarak endotrakeal entübasyon kontrendikedir. Uzun süre entübe olacağı düşünülen hastalarda uygun ortamda trakeotomi açılması uygundur. Erişkin hastalarda 3 günden fazla entübasyon tüpünün kalması trakeal stenoz riskini artıran önemli bir faktördür. Çocuklarda ise bu süre kıkırdakların elastikiyeti nedeniyle çok daha uzun olabilir.

Koniotomi (Krikotirotomi)

Hava yolu obstrüksiyonu olup endotrakeal entübasyonun mümkün olmadığı bazı acil durumlarda hava yolunun cilde en yakın olduğu krikotiroid membran bölgesinden çok az alet ve diseksiyon ile hava yolu sağlanmasıdır. Ancak bir takım dezavantajları bulunmaktadır. Tiroid ile krikoid kıkırdak arasındaki mesafe krikoid kıkırdağa zarar vermeden tüpün yerleştirilebileceği kadar fazla değildir. Bu sorun çocuklarda daha da belirgin olarak karşımıza çıkar. Eğer krikoid kıkırdak zedelenirse burada oluşacak perikondrit nedeni ile kolaylıkla larengeal stenoz gelişebilir, bu da koniotominin başlıca komplikasyonudur. Buraya konulan tüp ne kadar uzun süre kalırsa komplikasyonun ortaya çıkma riski o oranda artar. Bunun için acil durumlarda açılan koniotomi, hasta kısmen stabil olunca uygun ortamda (24-48 saat içerisinde) trakeotomiye çevrilmelidir.

Trakeotomi

Etkileri

Üst solunum yolundaki tıkanıklığın by-pass edilmesi

Trakeobronşial sistemdeki ölü boşluğun 70-100 ml. azaltılması

Hava yolunun direncinin düşürülmesi

Aspirasyona karşı korunmanın sağlanması

Refleks apne olmadan hastanın yutmasına olanak tanınması

Trakea temizliğinde kolaylık sağlanması

Trakeobronşial sisteme kolaylıkla ilaç verilmesi ve nemlendirilebilmesi

Öksürüğün şiddetinin düşürülmesi

Zamanlama

Hava yolu obstrüksiyonu olan hastada akut hipoksemi bulguları genellikle çok açıktır. Nabzın ve solunum hızlarının artması, şiddetli huzursuzluk, rahatlayamama bulgular arasındadır. Arteryel pO₂ düştükçe semptomlar ağırlaşır. Siyanoz, hipotansiyon, hipopne ve bradikardi O₂ desatürasyonuna ait geç dönem belirtileridir ve acil trakeotomi açılmasını gerektirir. Genel olarak bir hastada %50 O₂ solunduğunda %82’lik bir O₂ saturasyonunu koruyamıyor ya da pCO₂ 50 mmHg’nın altına düşüyorsa trakeotomi endikedir.

Endikasyonları

  Üst solunum yolu obstrüksiyonu

Orofarenks ve hipofarenks seviyesinde

Orofarenks ve hipofarenks tümörleri

Anjionörotik ödem

Larenks seviyesinde

Konjenital larengeal anomaliler

Larenks travmaları

Yabancı cisim

Larenks ödemi

Larenjitler

Difteri

Bilateral abduktor paralizi

Tümörler

Boyun kitlelerinin basısı

  Alt solunum yollarının korunması

Solunum paralizileri

Santral paraliziler

Kortikal ve kortiko-bulber paraliziler

Spinobulber paraliziler

Periferik paraliziler

Yutma güçlüğü ve aspirasyon

  Ventilatör destekli solunuma yardımcı olunması

  Hava yolunu korunması amaçlı

Komplike maksillofasiyal travmalar

Orofarenks ve hipofarenksi ilgilendiren büyük cerrahiler

  Şiddetli kronik obstrüktif akciğer yetmezliği

  Erken komplikasyonlar: Ameliyatta ya da hemen sonrasında ortaya çıkan komplikasyonlardır;

Solunumda hipoksik uyarının sonlanmasına bağlı apne

Kanama

Kardiyak arrest

Komşu yapılarda yaralanma (özofagus, n.rekürrens, plevra)

Pnömotoraks, pnömomediastinum

Krikoid kıkırdak yaralanması

  Orta vadedeki komplikasyonlar: Ameliyattan birkaç saat ya da birkaç gün içerinde ortaya çıkan komplikasyonlardır;

Trakeit, trakeobronşit

Trakeal erozyon ve kanama

Hiperkapni

Atelektazi

Tüpün yerinden çıkması

Tüpün tıkanması

Ciltaltı amfizemi

Aspirasyon

  Geç komplikasyonlar: Bunlar daha çok trakeal tüpün fazla tutlması nedeniyle ortaya çıkarlar;

Kalıcı trakeokutanöz fistül

Larengeal veya trakeal stenoz

Trakeal granülasyon

Trakeomalasi

Zor dekanülman

Trakeoözofageal fistül