Ana Semptomlar

Doç. Dr. Oğuz BASUT

Ses Kısıklığı (Disfoni)

Larenks hastalıklarında rastlanan en sık semptom ses değişikliği (disfoni)'dir. Disfoni ses kısıklığı şeklinde olabileceği gibi, sesin frekansındaki değişiklikler şeklinde de olabilir. Hastalığın disfoniye neden olması için glottik bölgede vokal kord fonksiyonunu etkiliyor olması gerekir. Sesin hiç çıkarılamamasına ise afoni adı verilir.

Disfoni yakınması olan bir hastada aşağıdaki sorular sorulmalıdır:

·        Ses ile ilgili şikayetiniz ne kadar süredir devam ediyor?

·        Şikayetinizin tamamen yada kısmen düzeldiği veya daha arttığı durumlar var mı, giderek kötüleşti mi?

·        Mesleğiniz nedir? Tahriş unsuru olabilecek kimyasal maddelere maruz kaldınız mı?

·        Sigara içiyor musunuz / hiç içtiniz mi, ne kadar içtiniz?

·        Genel anestezi ile (beyin, boyun, tiroid, ösofagus yada akciğerleri vs. ilgilendiren) herhangi bir ameliyat geçirdiniz mi?

·        Boyun travmasına neden olan bir kaza geçirdiniz mi?

Disfoniye neden olan larenks hastalıklarının (Tablo-1) çoğu organiktir, daha az sıklıkta psikojenik nedenli de olabilen fonksiyonel disfoniler görülür. Disfoninin en sık nedeni akut larenks enfeksiyonlarıdır ve genellikle 7-10 gün içinde düzelir. Disfoni yakınması iki haftadan uzun süren her hasta organik larenks hastalıkları açısından incelenmeli ve özellikle tümörler ekarte edilmelidir. Malign tümörler başta olmak üzere, birçok larenks lezyonunun etyolojisinde sigara içimi sorumludur. Sesin profesyonel kullanımını gerektiren mesleklerdeki kişilerde (öğretmen, şarkıcı, pazarcı, imam, parlamenter, vs), sesin yoğun kullanımına özgü disfoni nedenleri vardır. Endotrakeal entübasyon ile genel anestezi sırasında oluşan larenks travması veya boyun travmaları sonucunda disfoni gelişebilir. Disfoninin nedeni rekürrens sinir paralizisinden kaynaklanabilir; paralizinin nedeni tiroid cerrahisi, mediasten tümörleri, kalpte atrial dilatasyon olabilir.

Tablo - 1: Disfoni nedenleri

Akut disfoniler

Kronik disfoniler

Akut larenjit

Difteri krupu

Larenks spazmı

Glottis ödemi

Yabancı cisim

Kronik larenjitler

Larenks tüberkülozu

Larenks kanseri

Selim tümörler

Kronik farenjit ve epiglotitis

Vokal kord paralizisi

Diğer ses bozuklukları

Nefes Darlığı (Dispne)

Nefes darlığı, hastanın güçlükle nefes alıp vermesi halidir. Buna zorlu solumun da denebilir. İstirahat halindeki bir kişinin bir dakikada soluduğu hava (dakika solunum volümü), zorlu şekilde bir dakikada soluduğu havanın (maksimal solunum kapasitesi) 1/3 ünden azdır. Bu oranın büyümesi, yani solunum yedeğinin azalması, dispneye neden olur. Dispneler, obstrüktif solunum yetmezliği, restriktif solunum yetmezliği, bronşial astma, kardiyak respiratuar yetersizlik, ekstratorasik solunum yetersizliği veya psikojenik solunum yetersizliği şeklinde karşımıza çıkmaktadır (Tablo-2). Orofarenks, larenks ve trakea daralmalarında inspiriumda sert bir ıslık sesi oluşur. Buna Stridor (cornage) denir. Stridor yapan nedenler Tablo-3’de gösterilmiştir. İnspirium sırasında interkostal aralıklarda, supraklavikuler ve infraklavikuler bölgede ve suprasternal fossada içeri çekilmeler (tirage) de oluşur.

Tablo - 2: Dispne

Obstrüktif solunum yetmezliği

-İnspiratuar stridor.

Eğer stenoz bifürkasyon distalinde ise, ekspiratuar stridor da eklenebilir.

-Suprasternal çentikte ve supraklavikular + interkostal bölgelerde inspirasyon esnasında çekilmeler

-Anksiyete, oryantasyon kaybı, şuur kaybı, taşikardi.

-Solunum hızında azalma

-Ekspiriumdan daha uzun bir inspirium

-Oskültasyonda stridorun en fazla, stenozun hemen üzerinde duyulduğu saptanır. Mobil yabancı cisimlerde bunun hareketini duymak mümkündür.

-Cilt rengi baştan soluk, sonradan siyanozedir.

-Yorgunluk, anksiyetenin gittikçe artması

Resriktif solunum yetmezliği

(Örneğin pnömoni, pnömotoraks

ve plevritis)

-Respiratuar hızda artış, yüzeysel ve sığ solunum, kısıtlanmış vital kapasite

-Hem inspirium hemde ekspirium süresinde kısalma

-Akciğer ve plevrada ek anormal bulgular

-Hastalar düz yatmayı tercih ederler.

Bronşial Astma

-Solunum hızında azalma, tipi wheezing sesi ve ekspirasyonda bronşial ses.

-Ekspiriumda belirgin uzama

-Yardımcı solunum kaslarına destek vermek

-Akciğerde tipik oskültasyon bulguları

-Proksismal ataklarda solunumda kısalma

Kardiyak respiratuar yetersizlik

-Solunum hızında artış

-Stidor yoktur ve hava yolu serbesttir.

-Soluk veya siyanotik cilt; dudaklarda morarma ve soğuk terleme.

-Hasta dik olarak oturmak ister.

-Geceleri ortaya çıkan solunum yetmezliği atakları (kardiak astma)

-Kalp ve dolaşımla ilgili diğer anormal bulgular

Ekstratorasik solunum

yetersizliği (Santral solunum

paralizisi, diabet, üremik koma)

-Düzensiz ve periyodik respirasyon

-Şuurda gittikçe artan bir kayıp, Dilin arkaya doğru düşmesi halinde tabloya stridor eklenebilir.

Psikojenik solunum yetersizliği

-Solunum hızı artmıştır. Hiperventilasyon sendromu vardır, stridor yoktur. Cilt ve mukoza rengi normaldir.

Tablo - 3: İnspiratuar Stridor

Darlık Bölgesi

Hastalık

Orohipofarenks

Difteri

Peritonsiller abse

Retrofarengeal abse

Anjionörotik ödem

Şuursuz hastalarda dilin arkaya doğru düşmesi

Dil tabanında abse

Lingual tiroid

Selim ve malign tümörler

Larenks

Konjenital stridor

Epiglot absesi

Glottik ödem

Vokal kord paralizisi

Larengeal spazm

Psödokrup (subglottik larenjit)

Larenks difterisi

Yabancı cisim

Selim veya malign tümörler

Travma

Trakea ve Bronş Ağacı

Trakeit, bronşit (stenoz ve krutlarla giden)

Yabancı cisim

Eksternal kompresyon (örneğin guatr neticesi)

Trakeomalazi

Travmatik trakea subluksasyonu

İntratrakeal tümörler veya karinaya yakın bronş tümörleri

Trakeostomi sonrası komplikasyonlar

Ağrı

Odinofaji

Larenksteki lezyon, komşuluğundaki hipofarenksi de etkileyecek yaygınlıktaysa ağrı yakınmasına neden olabilir.

Otalji

Özellikle malign tümörlerde olmak üzere, supraglottik larenks lezyonlarında n.larengeus süperior ve n.vagus ile santral sinir sistemine iletilen ağrı duyusu, dış kulak yolunun da duyu innervasyonunu sağlayan n.vagus'un duyu çekirdeğinde lokalize edilemeyebilir ve aynı taraftaki kulağa vuran ağrı (otalji) olarak hissedilebilir.

Öksürük

Larenksteki hastalık, öksürük refleksini uyarıyorsa hastanın kesik kesik bir tahriş öksürüğü yakınması bulunabilir.

Hemoptizi

Öksürükle kan gelmesi (hemoptizi), genellikle alt solunum yolu hastalıklarının belirtisidir. Kanamanın kaynağı, özellikle malign larenks tümörlerinde larenks seviyesinde de olabilir.